Evolutie

De menselijke ontwikkeling noemt Joop Goudsblom een blind proces, zonder richting, zonder doel. (NRC-H. Zaterdag &cetera, 9 aug. 2008) Zonder deze uitspraak te bestrijden, toch een aantekening. De ontwikkeling van het aardse leven wordt gekenmerkt door een steeds meer doen met een zelfde hoeveelheid energie, die van de zon. Het is jammer dat in de net verschenen Bètacanon bij Entropie de voortdurende vermindering ervan door de levensordening niet vermeld wordt: uitbreiding van de voedselkringloop, van levensnetwerken, de biodiversiteit e.d. Planten en dieren, waaronder de mensen, zijn onderdelen en instrumenten van dit proces van zelforganisatie. De entropievermindering zou men de rode draad in de levensgeschiedenis kunnen noemen. Vaak waren er verstoringen, van vulkaanuitbarstingen en meteorietinslagen tot overpopulatie, ontbossing en overbegrazing, waarna er weer herstel volgde. Entropievermindering als onbewuste levenskracht waarvan dat zich enigszins geestelijk ontwikkelende dier, de mens, zich nu terdege bewust zou moeten worden.

De spannende en precaire relatie tussen de zonne-energie en wat ook wel ‘informatie’ genoemd wordt is recentelijk wreed verstoord door het tijdperk van de fossiele brandstoffen dat op de historische tijdschaal geplaatst maar van zeer korte duur zal zijn. De enorme entropieverhoging werd in belangrijke mate veroorzaakt door het zich met de bourgeoisie uitbreidende systeem van geld-moet-groeien. Alle remmen moesten los en kònden los dankzij kolen en olie. Emancipatie en democratisering hebben daarbij ook een rol gespeeld.
Goudsblom noemt als de drie bepalende stadia in de menselijke ontwikkeling de vuurbeheersing, het ontstaan van landbouw en de industrialisering. Daar komt nu hopelijk de grootste uitdaging bij: de beheersing van ons zelf. Een verandering van de Westerse mentaliteit van ‘alsmaar vooruit’. Deze wordt versterkt of zelfs gevormd door de ‘moderne’ groei-economie die alles en iedereen beheerst en waarvan het resultaat nu, door de ontregeling van onze biosfeer, steeds negatiever wordt. Deze economie te veranderen of te temmen is dus wellicht nog effectiever. Daartoe is nu juist nodig een bewust proces met een doel en een richting. In ieder geval voor even.