Waarom nog die schellen voor de ogen?
Waarom,
inderdaad, kom ik nog zo weinig tegen dat men de
FUNDAMENTELE
ABSURDITEIT van de huidige economie inziet?
Namelijk dat
ondernemers alsmaar moeten produceren?
En wij allen dus
alsmaar moeten verbruiken?
Dat continue
geproduceer gaat in een doorgroeisysteem ook nog eens gepaard met een stijgende
rode streep, de guillotine waar de ondernemers boven moeten zien te blijven op
straffe van faillissement. Het geproduceer of
althans het rendement moet dus steeds maar toenemen. (Minstens de
stijgende kosten bijhouden.) De absurde geldgedreven groeidwang.
waar iedereen en alles de gevangene van is. Onze
al eeuwen bestaande ‘levenscontext’. Vandaar die schellen.
En dan de even
absurde noodzaak om de producten af te nemen, de noodzaak tot verbruiken,
consumeren. De bedrijven moeten immers hun produkten kwijt. (De nieuwe auto die
we van Rutte moeten kopen. De goede machine vandaag die morgen alweer ouderwets
is.) De groei die bijna iedereen nu hersteld
wil zien. Als het eraf kan, okee, wat gegroend. De absurde tweeling:
produceerdwang en verbruiksnoodzaak.
Dus van deze
absurde situatie zijn we nog niet af met zonnepanelen, cradle2cradle, andere
belastingheffing, kortere werkweek, wie geld schept en what have we. (NB.
Allemaal op zich goede punten waaraan ik meewerk, hoor!) Maar voor de steeds
sterker kreunende en onaangenaam terugslaande Aarde is een doorbraak nodig, een
echte ommekeer.
De twee hoopvolle
ontwikkelingen die de oogschellen alvast wat loszittend kunnen maken zijn die -
inderdaad zeer onaangename - klimaatontregeling en de economieontregeling
(bankencrisis, grondstoffenschaarste, kwetsbare handelsafhankelijkheid door overglobalisering,
de haast- en opzweepeconomie).
----------------------------
De kring om mij
heen weet: ik heb vaak nader verklaard de oorzaken van de groeidwang (oa. in Economie ondersteboven, van 1993).
En ook over het
Hoe-dan-wel: de geflexibiliseerde economie, met het geld getemd, van meester
weer dienaar. Van aanbod, ja opdring, naar verantwoorde vraag. En algehele
relokalisering (‘reshoring’), importvervangende bedrijvigheid (maar niet van
onnutte dingen), met iedereen aan het werk, naar vermogen. Verantwoorde handel
en innovatie.
Die stukken zijn
opvraagbaar of ondermeer te vinden in de recente brochure Towards a flexible economy (gewoon A-4, blauwe kaft) en in Om het naakte bestaan (Marx hangend aan
de Chrysler building NY). (Boekje oa. bij het Fort van Sjakoo, Amsterdam en de Rooie
Rat, Utrecht.)
Ik schreef ook
nog Aanloop
tot Willem’s economie. (Vergelijking met de voorouder-economie.) En meer over Wat-nu-te-doen in Wat wil Willem.
Ik zal deze korte
artikelen op mijn blog (laten) zetten.
Willem
Hoogendijk lente 2015
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
WAT WIL WILLEM ?
(maatschappij-kritische
milieu-activist van het eerste uur. Aktie Strohalm, Milieu-Educatie, nu Stg
Aarde. Nu oa.ook lid van het Platform Duurzame en Solidaire
Economie.)
1. De moderne economieën (‘cash economies’) geselen en ruïneren
hun draagvlak, de Aarde. Hun resultaat is dus negatief. Dat wordt nog lang niet
algemeen beseft omdat men de uitkomst (het BNP) meet met veel te korte
meetlatten: vele kosten worden genegeerd (extern gehouden) of men wil ze nog
niet zien. Of, door het gebrekkig ecologisch inzicht, ziet men ze gewoon nog
niet.
2. Een oorzaak ook is dat iedereen en alles de gevangene
is van die moderne economie. Men kan of wil de tralies niet zien. In die
economie heerst namelijk een groeidwang, die voortkomt uit het systeem van
geld-moet-groeien. Ons ruilmiddel - geld – is een koopwaar geworden en heeft
als prijs zichzelf gekregen. Ongelijk verdeeld, leidt dit tot geldaccumulaties (=
macht!) die op de ene plek voor overontwikkeling zorgen, met als gevolg op een
andere plek onderontwikkeling. (De krimpgebieden kunnen erover meepraten.) Dit
wordt nog versterkt door de ruime bancaire – dus private - geldschepping.
3. Die groeidwang veroorzaakt een enorm geproduceer en,
omdat de waren afgezet moeten worden, een even grote dwang tot verbruiken,
consumeren. (Rutte: “Koop nu toch eens een nieuwe auto!”) Denk hierbij niet
alleen aan de individuele consument, maar ook aan de grote markt van
kapitaalgoederen: machines, gebouwen, wegen, de chemie, stroom- , water- en
ICT-netwerken, wapens. De groeidwang zorgt voor concurrentie-opjaging; een
goede machine enz. vandaag is morgen ouderwets. (Over kapitaalvernietiging
gesproken!)
4. De noodzaak tot verbruik is absurd, en ook de opjaging
van de producent. Maar iedereen en alles zit gevangen in dit systeem. De
ondernemer heeft te maken met een rode lijn die steeds maar omhoog kruipt
(toename van kosten) en waarboven hij/zij moet zien te blijven. Opschaling,
intensivering, versnelling, over-innovatie – ze zijn de orde van de dag.
Bovendien heeft het moderne economie- en bedrijfsonderwijs ervoor gezorgd dat
iedereen meent: zo ís het nu eenmaal…. [Elders over de verhulling van de rol
van het geld sinds Adam Smith in de klassieke en neoklassieke leer. De
heersende theorie is die van de heersers, wist men vroeger…] De heersende theorie werd nog flink bevorderd
door de teloorgang van de regiems die meestal communistisch worden genoemd.
5. Tussen de wereldoorlogen werd het kapitalistische
stelsel (want daar hebben wij het over) verzacht en wat socialer gemaakt door
socialisten, progressieve christenen en sociaal-liberalen: het Rijnlandse
model, want ook gedaan in oa. België, Frankrijk, de Scandinavische landen en
Duitsland. Maar de druk van het geld-moet-groeien werd almaar groter en heden
zien we het Rijnlandse model het afleggen (teloorgang of inperking van de
sociale voorzieningen) tegen het almaar oprukkende zgn. Anglo-Amerikaanse model
(hire & fire e.d.). [Naïef zijn
de pogingen van nu – PvdA, Groen Links, C.U.
e.a. - om het Rijnlandse model te herstellen zonder het geldgroeisysteem
aan te pakken!] Verkijk je niet. Overal
zijn er leuke alternatieven in ontwikkeling, zeker. Maar de geldgroei-greep rukt
nog steeds op en zorgt voor faillissementen, fusies-uit-nood, ontslagen,
uitzettingen, beroving van vak uitoefening en burn-outs.[1]
6. De geseling van de Aarde kan ook uitgedrukt worden
door te wijzen op de verhoging van entropie in onze dunne biosfeer. Daarmee draaien
we namelijk onze hele menselijke ontstaansgeschiedenis òm! Deze, en van het
leven in het algemeen, werd juist gekenmerkt door een verlaging van de entropie
(= vermindering van het verval van energie en materiaal en gecreëerde ordening).
[ Zie over entropie en de – anti-entropische - levensordening oa. in Om het naakte bestaan, bijlage 2. Wie entropie begrijpt, wordt een radicale
krimper.)
Ons probleem in onze biosfeer is niet een schaarste aan
energie maar een teveel ervan. Het huidige verkwistende gekkenhuis moet niet in
stand gehouden worden met welke energie dan ook; de verkwisting moet aangepakt
worden en het huis zelf grondig verbouwd!
(De leidende gekken tijdelijk laten moestuinen op Terschelling?!)
Ook een circulaire economie kan doortollen op een te hoog
‘entropisch’ niveau. Zo kom ik op de noodzaak tot drastische materiele krimp.
Waarmee ik nog vrij alleen sta in ons land. Maar gelukkig niet bij de
internationale Degrowth-conferenties
waarvan er al vier gehouden zijn.
7. Verheugend is dat de kritiek op de moderne economie
of/en het kapitalisme toeneemt, vooral dankzij de huidige financiële crisis. En
dat in de overal optredende scheuren in het kapitalistische beton even overal
groene plantjes opgroeien: de zgn. alternatieven. Echter zullen we daarbij de
context – de geldgroei-greep – moeten aanpakken, anders komen die plantjes niet
tot echte bloei, zullen ze niet gauw samen een nieuwe, meer intelligente
maatschappij gaan vormen.
8. Die betere maatschappij zullen we moeten voorschetsen
voor het publiek. Door bijvoorbeeld een aantal van die plantjes bij elkaar te
zetten, aan elkaar te verbinden, op te tillen naar een hoger, geïntegreerd
plan. De fransman Claude Gruson – of het was André Gorz - zei zo iets als: De
mensen komen niet in beweging omdat het anders mòet, maar pas wanneer ze zien
dat het anders kàn.[2]
(Daarom was het best nuttig, die landelijke bijeenkomsten over alternatieven,
georganiseerd een aantal keren door Voor de verandering, een der ‘moeders’ van
het Platform DSE.)
9. Het gaat m.i. dan om een economie, niet meer van
aanbieden, ja opdringen, maar gericht op de vraag, een verantwoorde, dwz. een ecologisch
beperkte vraag. Met het geld getemd (from
master to servant[3])
en de werkgelegenheid (loonbronnen) gediversifieerd, kan dat een flexibele
economie zijn: minder verkocht, dan ook minder geld naar de investeerders (die
vaster aan het bedrijf gemaakt zijn); en het bedrijf kan op een lager pitje
doorgaan, met minder werkers; het gaat dus niet meteen failliet zoals nu het
geval zou zijn. (Verder worde verwezen naar diverse artikelen en ook het boekje
voornoemd: bijlage 4.) Bottom line:
de bevrijding van de bedrijvigheid,
van ondernemersland. Niets minder. (En ook prettig niet-links!)
10. We komen uit bij een steady state economy (Herman Daly) op een veel kalmer en lager
niveau, met een veel kleinere ecologische voetafdruk. Alleen produceren wat
nodig is, althans tijdelijk. Met best wel innovatie maar geen race-to-the-bottom meer. Met een
bijdrage van iedereen. Veel import-vervangende bedrijvigheid; en ook weer
ambachten. Coöperaties e.d. als bedrijfsvorm. Zwaartepunt lokaal, en de
economie veel meer in handen van de mensen zelf. Zo trekken we de economie uit
de gevangenis van de duistere Middeleeuwen naar het heldere heden!
11. Ik denk dat een materiele
noodzaak voor verandering beter zal werken dan gepreek over dat het anders
moet. Dus moeten we het wellicht – en hoe bizar! - hebben van meer
werkloosheid, meer armoede, meer bekneldheid, meer failliete ZZP’ers en
MKB’ers.[4]
Daarbij is dan wel nodig het veralgemeniseerd besef dat de ellende ligt,
doorgaans niet aan hen zelf, maar aan het systeem, aan de huidige soort
economie met haar maximale produceer- en verbruiksdwang. En die rode streep die
voortdurend stijgt als een omgekeerde guillotine, en waar de ondernemer boven
moet zien te blijven, oftewel de onzalige groeidwang.
12. De drastische inkrimping – echt niet zo erg als het
lijkt, als we bezien hoe veel er wordt geproduceerd en geïmporteerd dat we niet
echt nodig hebben – vraagt om inperking
van de vrijheid die met name onze bovenlagen genieten. (De elite en de bovenmodale
laag daaronder.) Op de Degrowth-conferenties die ik bijwoon gaat ’t
bijvoorbeeld over quotering van vlees en vliegreizen, over het rijbewijs pas
met je 21ste, met de auto 130
km maximaal ook op de Duitse autowegen, over hergebruikcampagnes, over de
deel-economie, over het moeten eten volgens het seizoen, over het inperken van
de vrije besteding van winsten en renten (meer collectieve besluitvorming
hierover) e.d. Hiervoor lijkt nodig (ik
zeg het voorzichtig) een meer autoritaire overheid (!) die dan wel goed
gestoeld dient te zijn in de samenleving, democratisch gekozen en (dus)
voorbereid met een brede eco-sensibiliseringscampagne. De noodzaak tot krimp is
er, wordt echter nog lang niet beseft.
“We
should better calm-down now, before
circumstances will force us to do so.” (Ik meen, lijkt op een citaat van
J.S. Mill uit 1848!.)
Strategie
13. We komen nu uit bij de strategie. Basisconstatering:
de sense of urgency is er in ons land
nog niet. Dus moeten we die brede
sensibiliseringscampagne opzetten. Over de ecologische rampspoed en de
absurditeit van de huidige economie. Dat probeerde ik met het pamflet over Genoeg
& Genoegen (nu in ombouw).
Daarnaast moet de weg
naar de Grote Krimp uitgewerkt worden; zulks met echte experts die de
wetgeving e.d. kennen waar we mee te maken zullen krijgen.
14. Interessant lijkt me daarbij dat onze analyse over de
geldgreep vooral ook ondernemers zal aanspreken. Dus niet ‘links’ zal over
komen.
De elite en
hun media – de meeste media - zijn een groot obstakel. Die bewegen zich nog merendeels
in het café op de Titanic waar doorgedanst werd. Louis Paul Boon sprak van de
mensen ‘een geweten schoppen’. Daarnaast ‘het volk’ waarvan velen moeite hebben het eind van de maand te halen;
dezen hebben dus wat anders aan hun
hoofd dan de majeure rampspoed buiten hen.
Die rampspoed is trouwens slecht zichtbaar in ons nog
welvarende land vol vrolijke horeca en winkelstraten met giechelende meiden.
Tussen elite en volk dan nog de middengroep die bekneld raakt maar denkt dat het aan hen ligt of
dat bijvoorbeeld de bezuinigingen nu eenmaal onvermijdelijk zijn.
15. Tot nu toe werd de ongelijkheid afgekocht &
opgevangen met meer groei. Versobering zou daarom wel eens een grote wissel
kunnen gaan trekken op onze bereidheid tot solidariteit, tot samen delen.
(Soort lakmoesproef? Hoe het te zeggen?)
Om het tij te keren is het namelijk nodig dat we allemaal
in hetzelfde bootje zitten en dezelfde kant oproeien. Echter gedragen we ons onderling
niet zo goed. Dit door de over-individualisering en de geldgroeidwang die een
ellebogencultuur voortbrengt. We zullen weer wat meer gemeenschapsmensen moeten worden. (Tenminste als we een groen
kolonelsregiem willen vermijden.[5])
Hopelijk dat dit zal verbeteren door het samenwerken in de buurtmoestuinen,
windmolen coöperaties, kringloopwinkels, deel-netwerken, repair-cafés, broodfondsen,
buurtkrediet coöperaties, wijkbedrijven en groene bedrijfsverzamelgebouwen.
(Denk aan onze voorouders die samenwerkten, wel mòesten samenwerken in hun
strijd tegen de zee.)
16. Naomi Klein zegt nu dat er bundeling nodig is. Beetje
netwerken en naar de glasbak of een groenere bank gaan is niet genoeg. (Waar
heb ik dat toch zo vaak meer gehoord?!) Anders hadden de arbeiders in de 19e
eeuw ook nooit wat bereikt. Dus is er bundeling nodig van wie er met economie
en geld bezig zijn, en dat weer met alles wat een meer sociale maatschappij
nastreeft. Ik denk dat dat even geen politieke structuur moet zijn, maar
extraparlementair. Een brede
burgerbeweging. Wellicht dat daarbij BN’ers kunnen helpen[6],
al moeten we daar voorzichtig mee zijn. NB. Ik denk dat het sociale het gros
van de mensen meer zal aanspreken dan het economische.
17. Vraag is dus:
wie wil meedenken over het opzetten van zo’n omvormingsbeweging?
Wh at aarde.org
Onderwerp: Zullen we?
Omdat we kalmering voorstaan, komen we in eerste
instantie uit bij milieumensen en aanverwanten, denk ik.
Verder behoef ik suggesties over het verbreiden van het
idee over de flexibilisering van de economie. Het lijkt me zo’n voor de hand
liggende oplossingsrichting…. Waar in te
steken, voor te leggen? Niet bij bekende economen en politici – dat heeft geen
zin, lijkt me. Beter bij mensen en groepen er omheen die nog out-of-the-box kunnen denken.
18. Om met de Aarde-godin Gaia af te sluiten (Zij waakt
over een aantal planeten in ons afgelegen deel van het sterrenstelsel waar zich
leven heeft ontwikkeld, stuk of 80 nu)[7]:
“In het Aardse
kweekbakje vormen jullie mensen met jullie hersens en bewustzijn momenteel de
voorhoede van de spannende ontwikkelingscampagne die het Leven op jullie
planeet probeert te voeren. Wees daar tròts op! Jullie kunnen het verruïneren,
ernstig terugzetten. Of er wat van máken!“
Willem Hoogendijk
Januari 2015
PS We kunnen ook trots zijn op ons streven, over eeuwen
en met vallen en opstaan, naar vrijheid, gelijkheid en broederschap. En ook op
onze verbazende culturele en technische prestaties.
[1] Je ziet
vaak in stad of dorp een huis dat vroeger een melkhandel, smid, bakkerij of een
kruidenier was. “Ach, ja, nog uit de jaren ’50 en ’60… Dat kleinschalige was
niet meer efficiënt. ” Van vroeger tijd, ja? Dat proces gaat nog heden door, en
best hevig! Constant nog wordt het bereikte optimale kapot gemaakt door de druk
richting het maximale.
[2] Toch
zien we ook dat uit erg slechte toestanden de alternatieven komen, uit noodzaak,
dus omdat het moet. Zie in Cuba, Portugal, Griekenland en Spanje met Podemos.
[3] Zo
heette een artikel van Hans Binswanger en mij samen dat niet gepubliceerd werd.
[4] Vandaar die
toegenomen beweging van onderop in landen als Griekenland, Spanje en Portugal.
Ik schreef eens een kort artikel: De
crisis een zegen!
[5] Eerlijk
gezegd neig ik daar soms toe als ik zie hoezeer we overal de biosfeer verpesten.
[6] Youp van
’t Hek bijv. met de varkens in biostallen. Freek de Jonge een keer tegen
Argentijnse generaals.
[7] Haar
hele boodschap heb ik overgebracht op een recente bijeenkomst over regionale
economie in het Utrechtse Provinciehuis. Bij mij op te vragen. Of hieronder.
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Aanloop tot Willem’s economie[1]
Voor mijn economie gaan we naar een stam in het
Amazonegebied of in Nieuw-Guinea. Beetje vergelijkbaar met onze voorouders in
hun lang-huizen in Limburg. Dus niet zo ver terug op de menselijke tijdschaal.
Ze hebben huizen, kano’s en pijl-en-bogen. En ze doen wat
aan tuinbouw en houden wat klein-vee. Kano kapot? Herstellen. Erg kapot?
Vervangen! Een zoon wordt 14 jaar? Wordt een nieuwe kano voor gemaakt, zodat
hij zelfstandig kan gaan vissen. Ik bedoel: er is geen kano-bedrijf dat de hele
tijd kano’s maakt (ten koste van bomen) en die in de markt drukt, want moet verkopen.
Die zoon (NB. Misschien dat daar ook vrouwen vissen!)
bemoeit zich even met de bouw. Want hij vond, de boot van zijn vader, waarop
hij altijd meegevist heeft, kon iets slanker en het voorbankje kon wat meer
naar achteren. Kortom: innovatie – dat ook nog!
Een storm verwijderde het dak van een long-house. Samen
gingen de stamleden of dorpsgenoten aan de slag met het dakherstel. Want die
mensen waren nog redelijk alles-kunners. Ze maakten ook hun eigen kleren en
meubels.
Zeker, er was enige arbeidsdeling. Vrouwen gewoonlijk in
de moestuin en de keuken, maar de mannen hielpen daar ook mee.
Het jagen deden vooral de mannen. Vooraf werden de bosgeesten
geraadpleegd over het aantal apen dat ze mochten schieten. Een paar mannen
waren de beste schutters, maar die kregen niet extra te eten. Men at naar
behoefte, en uiteraard aten de stamleden die veel fysieke inspanningen
verrichten wat meer.
Een stamlid had eens een boog vervaardigd van een tak van
een boom die zij nog nooit daarvoor hadden gebruikt. En zie, die voldeed prima.
Alweer innovatie!
Er waren knappe bogen- en pijlenmakers. Specialisten.
Maar er was geen bedrijf van bogen en pijlen dat enzovoorts. Wel brachten ze
hun handigheid en kunde over aan de jongeren. (Vooral het omgaan met het gif
vereiste behoedzaamheid.)
En er ontstaat enige ruilhandel: de riviermensen hebben
vis, de meer inlandige stammen bosplanten en -dieren.
Een ecologische voetafdruk met Juffermans-keur….
NB. Ik haal – met een tikje ironie - innovatie erbij,
want dat is bij ons een soort toverwoord geworden. Waarom? Omdat in de moderne,
geld-gedreven ratrace bedrijven alleen daarmee kunnen overleven. (Zolang het
duurt…) Er rukt in alle branches een
rode streep omhoog als een soort guillotine waar de ondernemer boven moet zien
te blijven. Concurrentie (samen op rennen) die contra-currentie is geworden:
tégen elkaar rennen. (“Houd je scherp” zeggen de naïeven. Maar de weggedrukten
– talloze capabelen met veel kunde en ervaring ! – zeggen dat niet of niet
meer…)
Dan komt de cash-economie en gaat het geld regeren. En
verandert de mens (Binswanger). We raken geïndividualiseerd, ja
over-individualiseerd en dan denkt iedereen: dat kapitalistische systeem past
het beste bij onze aard. Weg gemeenschapsgevoel, weg de normale zorg voor het
algemeen belang.[2]
En in de economie wordt elke bereikte optimale toestand
opgeblazen door de maar doorgaande groei-druk naar het maximale. Een zelfmoordige
weg….
Op Springtij werd mij eens gevraagd naar mijn idee van de
nieuwe maatschappij. Antwoord: de Ot-en-Sien samenleving.
Afkeurende reacties van de groene adviseurs, Schuttelaar
en dergelijken. ‘Entropie-beten’.
Afijn, ik schrijf hier al 40 jaar over. En soms dringt er
wat door naar de bovenlaag in de maatschappij. (Zie bijv. interview-met-foto
Volkskrant 26 okt. 1991.) Maar dat
geluid verflauwt meteen. Men kan er daar niks mee. De economie-gevangenen – dus
alles en iedereen – kijken even door hun tralies naar buiten, naar het
uitzicht. Mooi, maar utopisch…
Echter, dat interview en andere pers- en media-aandacht
was wel lang voor de financiële crisis. Wind in mijn zeilen? Schellen die bij
meer mensen van de ogen gaan verdwijnen?
[1] Zie in Om het naakte bestaan, bijlage 4: Hoe
dan wel.
[2] Er is
een vast liberaal verhaal over het ontstaan vh kapitalisme cq. de ongelijkheid,
nl. dat één lid vd stam extra z’n best doet en zo meer vergaart dan de rest.
Onzin! Hoofdbelang voor een ieder is lid vd gemeenschap te blijven. De ‘ik’ is
veel minder dan het ‘wij’. Als er ongelijkheid ontstaat, is de gemeenschap al
uiteen gevallen.
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------
BOODSCHAP VAN GAIA
Bijeenkomst De Grote Transitie Utrecht, Provinciehuis 19
november 2014*
Dames en heren, beste vrienden,
Begin september was er de alweer 4e
internationale Degrowth Conference, deze keer in de universiteit van Leipzig.
Het is verbazend zoveel onderzoek er over de hele wereld verricht wordt naar
degrowth, economische kalmering en krimp, en naar sociale omvorming. De
conferentie wordt om de twee jaar gehouden. Er is een open call uitgegaan voor welke universiteit de conferentie in 2016 wil
organiseren. In ons land zou mooi zijn, temeer omdat hier krimp nog taboe lijkt
te zijn. Groene groei is OK, maar krimp…..
Ik had voor deze dag een column gemaakt, zoals het
programma vermeldt. Maar vannacht kreeg ik een missive voor jullie door van
Gaia, de godin van onze planeet. Daaraan moet ik uiteraard voorrang geven. Ik
ben dus vroeg opgestaan om Haar boodschap te ontcijferen. Ik ben wel eens
eerder Haar boodschappenjongen geweest. Daar gaan we dan.
Mijn beste Willem, geachte aanwezigen,
Laatste keer vertelde ik over de kweekbakjes met leven in
ontwikkeling. Daarover waak ik in deze uithoek van jullie sterrenstelsel.
Jullie op Aarde zijn er één van. Toen ik je erover vertelde waren er 79
kweekbakjes (jullie de enigen in het heelal? Laat me niet lachen!). Maar nu 78
want één had het weer eens bedorven,
dwz. had zich weer vele duizenden jaren teruggezet.
Interessante
kweken op planeten rond een ster. Op dezelfde basis van water en aminozuren uit
de kosmos. En vaak ook dezelfde gang van
chemosynthese naar fotosynthese. De vrije zuurstof die de ozonlaag ging vormen,
jullie parasol tegen teveel UV-straling. Het leven in de zee kon toen ook het
land op. Vermindering ook van radioactieve straling. Koolstof de bodem in, meer
vrije zuurstof en dergelijke bovengronds. Dus ook meer ontwikkelde
levensvormen. Het interessante is: het leven schept zijn eigen
ontwikkelingsvoorwaarden, maakt zijn
eigen rode loper.
(Willem, jij hebt er vroeg en regelmatig over geschreven
voor wat jullie planeet betreft, maar dit even herhaald voor de aanwezigen.)
Kort gezegd: de campagne van het Leven op een daarvoor
geschikte planeet tegen de entropie. (Entropie, Willem, als de mensen daarvan
weten, worden ze allemaal radicaal. Zoals jij, worden ze dan Apostels van de
Krimp, herauten van de Grote Kalmering.) De campagne van het leven, dus, tegen
de entropie, dwz. tegen het verval, de teloorgang van energie en materiaal. [WH:
de 2e wet van de thermodynamica.] Kenmerk van het levensproces is:
steeds meer doen met eenzelfde hoeveelheid energie, nl. die van jullie ster, de
zon. Een ordening van conservering en zelfontwikkeling. Het vangen van die
energie en er zo lang mogelijk mee doen. Zoals in de voedselkringloop. De hele
natuur verricht die ordening. En ook jullie mensen met jullie cultuur - tot voor kort dan. Zolang mogelijk doen met
energie en materiaal; dus met machines, wegen, gebouwen en spullen. (Voor de
duidelijkheid: materiaal is opgeslagen energie.) Gat in een trui? Jullie
voorouders herbruikten de wol ervan. Bouwstenen werden eindeloos herbruikt. Ze
sliepen boven het vee en hadden op het Noorden geen of alleen kleine ramen. En
ze hadden mooie irrigatiesystemen en kringloopboerderijen. Ouderwets? Het was
allemaal nog maar kort geleden zo intelligent. En duizenden jaren lang zo.
Voor nu geldt: degelijk produceren, repareren,
hergebruiken. Dus geen onzuinige auto’s meer maken of die domme doorzonwoningen
(vaak nog met open trap). Niet produceren wat eigenlijk niet nodig is. Slimme
structuren die weinig energie gebruiken. Minder transport, de globalisering dus
wat temmen. Dit allemaal dus tegen de verstoring van de opgebouwde, conserverende
ordening, een ordening waaraan ook door jullie mensen is gebouwd. Oftewel tegen
entropie. Voor energie geldt: een beetje best, teveel een pest. In principe ook
als dat teveel uit zon, wind, getijden of biomassa zou komen. Maar gelukkig
zijn die zgn. alternatieve bronnen nog zwak, en dat is juist hun waarde! Maar
dit wordt niet beseft, gezien jullie huidige energieverslaving.
Afijn, ook een circulaire economie kan dus op een te hoog
entropieniveau doortollen.
Bij jullie en in enkele andere kweekbakjes gaat het niet
goed. Stammen die elkaar bestrijden. Ik zie er veel wapengekletter.
Samenballing van macht bij enkele regiems. Bij jullie is daarnaast merkwaardig
dat jullie – toch moderne mensen - van jullie ruilmiddel het geld – een
aandrijver hebben gemaakt. Geld werd een koopwaar met als prijs zichzelf. Is
dat ongelijk verdeeld, dan verworden gemeenschappen tot
elleboog-maatschappijen. Door private ophoping en vrije geldschepping door
banken wordt dat geld meer en zo ook zijn opjagende werking. Zo komt er een
ongebreideld productivisme, zeg maar produceer-geweld. En dus ook het moeten
verbruiken, de absurde noodzaak tot consumeren. [WH: Zij heeft vast wat van het
Platform en mij gelezen!] Dat behoeft veel energie en zo wordt het
levensproces, waaraan jullie je leven te danken hebben, omgedraaid. De klok ernstig teruggezet. Jullie vooruitgang is àchteruitgang! Jullie geselen Mijn Aarde!
Jullie vermeerdering is ook verontrustend. Kortom, jullie
levensschil, jullie huis (Mijn kweekbakje) wordt ernstig overbelast, beschadigd
en leeggeroofd. En opgewarmd! [WH: Hierbij plaatst Zij een uitroepteken.]
Vergis jullie niet:
de greep van het grote geld gaat stevig door. De opjaging, de schaalvergroting,
de versnelling. De overontwikkeling die onderontwikkeling en verarming creëert.
En marginalisering veroorzaakt. De race-to-the-bottom, die maar doorgaat (ten
gevolge van een gebrekkig bemeten efficiency). De verjaging en onteigening van
jullie ondernemers, de verlaging van jullie werknemers, de beroving van hun bekwaamheid
en middelen van bestaan, ja, van hun zinvolheid en waardigheid.
(Even terzijde, Willem. Je roept de laatste tijd dat de
elite gegeseld moet worden, en het volk opgevoed. De Vlaamse schrijver Boon had
het ook over de mensen een geweten schoppen. Ik begrijp jouw grimmigheid. Die
komt voort uit verontrusting, die ik met je deel . Maar wordt zulke harde taal wel begrepen
zolang men nog te weinig besef ervan heeft dat jullie je huis aan het
verruïneren zijn en in wat voor economische wurggreep de bedrijvigheid en het
leven van de mensen is gekomen? Dat wordt immers nog te weinig algemeen
gevoeld, zoals bij de kikkers in een
langzaam heter wordende pan?)
Beste aanwezigen, Willem weet, ik kom altijd met dit
ecologische en economische basisverhaal. Nu ook weer voor jullie bijeenkomst
vandaag. Want het is prijzenswaardig waar jullie mee bezig zijn. De aanlopen
tot een nieuwe economie, regionaal en meer van de mensen zelf. Wat ik alleen
wil meegeven is dat, naast de alternatieven, jullie àf moeten van de geldgedreven groeidwang die nog
overheerst. Het productivisme in de rijke landen moet via drastische materiele
krimp vervangen worden door een gestabiliseerde en meer sobere maar levendige
economie. [WH: Kijk aan, Haar analyse gaat verder dan die van mensen als
Piketty en legio andere economen die toch door willen blijven groeien.] Een
economie die met veel minder energie toe kan. En waaraan iedereen deel neemt! Maak toch van jullie hele land één grote
sociale werkplaats! Oh, wat zou dat een stap voorwaarts zijn!
En verder het geld uit kolen, olie en gas, dus uit oude
fotosynthese alleen gebruiken voor de ontwikkeling van nieuwe fotosynthese, dus
voor een massale hergroening van de Aarde. Verantwoorde landbouw, overal
buurtmoestuinen en lokale krediet-coöperaties. Dorpen en stadswijken die hun
eigen bedrijvigheid ontwikkelen, import-vervangend werk, herstel van ambachten,
veel cultuur en eco-verantwoorde innovaties ook. Ach lieve mensen, wat jullie bijvoorbeeld nog
kunnen leren van de natuur!
Dus: bij alles wat jullie zo lovenswaardig doen, een raam
openzetten naar ‘verder’. Naar ‘Dit is slechts het begin’. Naar wat laatst een
duurzaamheidsvoorman van jullie zei: Een
nieuwe beschaving. [WH: Zij bedoelt Herman Wijffels.]
Tot slot. In het
Aardse kweekbakje vormen jullie mensen met jullie hersens en bewustzijn
momenteel de voorhoede van de spannende ontwikkelingscampagne die het Leven op
jullie planeet probeert te voeren. Wees daar tròts op! Jullie kunnen het
verruïneren, ernstig terugzetten. Of er wat van máken! Zoals vandaag bescheiden
maar hoopvol gebeurt! Ik wens jullie een vruchtbare bijeenkomst, Mij waardig!
[Was getekend: Gaia.]
Ontcijferaar: Willem Hoogendijk whoogendyk at gmail.com
* De
bijeenkomst in het provinciehuis beoogde de start van een regionale economie in
het Utrechtse. De inleiding werd verzorgd door duurzaamheidsvoorman Klaas van
Egmond, verbonden aan de universiteit van Utrecht. Deelthemas waren energie,
voedsel, smart cities en geld. De
bijeenkomst was een initiatief van (‘mijn’) Stichting Aarde, Milieucentrum
Utrecht en het Platform Duurzame en Solidaire Economie. Site: Utrecht.degrotetransitie.nl
.
HANDELEN
In de lijn
van deze hemelse missive is het pamflet Genoeg & Genoegen (via genoeg naar
genoegen). Dat beoogt de sensibilisering
van de mensen voor ‘er moet meer veranderen dan windmolens neerzetten en
cradle2cradle’. Op te vragen en, bij instemming, verder te verspreiden.
Voorts is er een kort stukje beschikbaar
over de opzet van een eigen buurt-economie
met werk voor iedereen. Een economie van onder op. Dit ook om de geesten los te
maken.
Tenslotte zou er een team van ‘deskundigen’ moeten
komen om een krimpscenario uit te
werken. Met kennis van wetgeving (bestemmingsplannen, onteigening, arbeidsrecht
e.d.) en van de verdere mogelijkheden tot ombuiging en regulering. Wat is
mogelijk op welk niveau (lokaal, provinciaal, nationaal) en in welke sector.
Compleet met tijdsfasering.
Ik heb
altijd gevonden: een beetje netwerken is niet genoeg. Nu zegt ook Naomi Klein:
“Er is gebundeld, massaal verzet nodig.” De arbeidersbeweging van de 19e
eeuw zou ook nooit van de grond zijn gekomen met wat gefragmentariseerde
groepering.
Stichting
De Appelboom, NL58 INGB 0000 0744 42
o.v.v. Gift
