maandag 13 april 2015

Waarom nog die schellen voor de ogen?

Waarom, inderdaad, kom ik nog zo weinig tegen dat men de
FUNDAMENTELE ABSURDITEIT van de huidige economie inziet?
Namelijk dat ondernemers alsmaar moeten produceren?
En wij allen dus alsmaar moeten verbruiken?

Dat continue geproduceer gaat in een doorgroeisysteem ook nog eens gepaard met een stijgende rode streep, de guillotine waar de ondernemers boven moeten zien te blijven op straffe van faillissement. Het geproduceer of  althans het rendement moet dus steeds maar toenemen. (Minstens de stijgende kosten bijhouden.) De absurde geldgedreven groeidwang.
waar  iedereen en alles de gevangene van is. Onze al eeuwen bestaande ‘levenscontext’. Vandaar die schellen.

En dan de even absurde noodzaak om de producten af te nemen, de noodzaak tot verbruiken, consumeren. De bedrijven moeten immers hun produkten kwijt. (De nieuwe auto die we van Rutte moeten kopen. De goede machine vandaag die morgen alweer ouderwets is.) De groei die bijna iedereen nu hersteld wil zien. Als het eraf kan, okee, wat gegroend. De absurde tweeling: produceerdwang en verbruiksnoodzaak.

Dus van deze absurde situatie zijn we nog niet af met zonnepanelen, cradle2cradle, andere belastingheffing, kortere werkweek, wie geld schept en what have we. (NB. Allemaal op zich goede punten waaraan ik meewerk, hoor!) Maar voor de steeds sterker kreunende en onaangenaam terugslaande Aarde is een doorbraak nodig, een echte ommekeer.

De twee hoopvolle ontwikkelingen die de oogschellen alvast wat loszittend kunnen maken zijn die - inderdaad zeer onaangename - klimaatontregeling en de economieontregeling (bankencrisis, grondstoffenschaarste, kwetsbare handelsafhankelijkheid door overglobalisering, de haast- en opzweepeconomie).

----------------------------

De kring om mij heen weet: ik heb vaak nader verklaard de oorzaken van de groeidwang (oa. in Economie ondersteboven, van 1993).
En ook over het Hoe-dan-wel: de geflexibiliseerde economie, met het geld getemd, van meester weer dienaar. Van aanbod, ja opdring, naar verantwoorde vraag. En algehele relokalisering (‘reshoring’), importvervangende bedrijvigheid (maar niet van onnutte dingen), met iedereen aan het werk, naar vermogen. Verantwoorde handel en innovatie.
Die stukken zijn opvraagbaar of ondermeer te vinden in de recente brochure Towards a flexible economy (gewoon A-4, blauwe kaft) en in Om het naakte bestaan (Marx hangend aan de Chrysler building NY). (Boekje oa. bij het Fort van Sjakoo, Amsterdam en de Rooie Rat, Utrecht.)

Ik schreef ook nog  Aanloop tot Willem’s economie. (Vergelijking met de voorouder-economie.)  En meer over Wat-nu-te-doen in Wat wil Willem.
Ik zal deze korte artikelen op mijn blog (laten) zetten.


Willem Hoogendijk          lente 2015


----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

WAT WIL WILLEM ?
(maatschappij-kritische milieu-activist van het eerste uur. Aktie Strohalm, Milieu-Educatie, nu Stg Aarde.  Nu oa.ook  lid van het Platform Duurzame en Solidaire Economie.)

1. De moderne economieën (‘cash economies’) geselen en ruïneren hun draagvlak, de Aarde. Hun resultaat is dus negatief. Dat wordt nog lang niet algemeen beseft omdat men de uitkomst (het BNP) meet met veel te korte meetlatten: vele kosten worden genegeerd (extern gehouden) of men wil ze nog niet zien. Of, door het gebrekkig ecologisch inzicht, ziet men ze gewoon nog niet.

2. Een oorzaak ook is dat iedereen en alles de gevangene is van die moderne economie. Men kan of wil de tralies niet zien. In die economie heerst namelijk een groeidwang, die voortkomt uit het systeem van geld-moet-groeien. Ons ruilmiddel - geld – is een koopwaar geworden en heeft als prijs zichzelf gekregen. Ongelijk verdeeld, leidt dit tot geldaccumulaties (= macht!) die op de ene plek voor overontwikkeling zorgen, met als gevolg op een andere plek onderontwikkeling. (De krimpgebieden kunnen erover meepraten.) Dit wordt nog versterkt door de ruime bancaire – dus private - geldschepping.

3. Die groeidwang veroorzaakt een enorm geproduceer en, omdat de waren afgezet moeten worden, een even grote dwang tot verbruiken, consumeren. (Rutte: “Koop nu toch eens een nieuwe auto!”) Denk hierbij niet alleen aan de individuele consument, maar ook aan de grote markt van kapitaalgoederen: machines, gebouwen, wegen, de chemie, stroom- , water- en ICT-netwerken, wapens. De groeidwang zorgt voor concurrentie-opjaging; een goede machine enz. vandaag is morgen ouderwets. (Over kapitaalvernietiging gesproken!)

4. De noodzaak tot verbruik is absurd, en ook de opjaging van de producent. Maar iedereen en alles zit gevangen in dit systeem. De ondernemer heeft te maken met een rode lijn die steeds maar omhoog kruipt (toename van kosten) en waarboven hij/zij moet zien te blijven. Opschaling, intensivering, versnelling, over-innovatie – ze zijn de orde van de dag. Bovendien heeft het moderne economie- en bedrijfsonderwijs ervoor gezorgd dat iedereen meent: zo ís het nu eenmaal…. [Elders over de verhulling van de rol van het geld sinds Adam Smith in de klassieke en neoklassieke leer. De heersende theorie is die van de heersers, wist men vroeger…]  De heersende theorie werd nog flink bevorderd door de teloorgang van de regiems die meestal communistisch worden genoemd.

5. Tussen de wereldoorlogen werd het kapitalistische stelsel (want daar hebben wij het over) verzacht en wat socialer gemaakt door socialisten, progressieve christenen en sociaal-liberalen: het Rijnlandse model, want ook gedaan in oa. België, Frankrijk, de Scandinavische landen en Duitsland. Maar de druk van het geld-moet-groeien werd almaar groter en heden zien we het Rijnlandse model het afleggen (teloorgang of inperking van de sociale voorzieningen) tegen het almaar oprukkende zgn. Anglo-Amerikaanse model (hire & fire e.d.). [Naïef zijn de pogingen van nu – PvdA, Groen Links, C.U.  e.a. - om het Rijnlandse model te herstellen zonder het geldgroeisysteem aan te pakken!]  Verkijk je niet. Overal zijn er leuke alternatieven in ontwikkeling, zeker. Maar de geldgroei-greep rukt nog steeds op en zorgt voor faillissementen, fusies-uit-nood, ontslagen, uitzettingen, beroving van vak uitoefening en burn-outs.[1]

6. De geseling van de Aarde kan ook uitgedrukt worden door te wijzen op de verhoging van entropie in onze dunne biosfeer. Daarmee draaien we namelijk onze hele menselijke ontstaansgeschiedenis òm! Deze, en van het leven in het algemeen, werd juist gekenmerkt door een verlaging van de entropie (= vermindering van het verval van energie en materiaal en gecreëerde ordening). [ Zie over entropie en de – anti-entropische - levensordening oa. in Om het naakte bestaan, bijlage 2. Wie entropie begrijpt, wordt een radicale krimper.)
Ons probleem in onze biosfeer is niet een schaarste aan energie maar een teveel ervan. Het huidige verkwistende gekkenhuis moet niet in stand gehouden worden met welke energie dan ook; de verkwisting moet aangepakt worden en het huis zelf grondig verbouwd! (De leidende gekken tijdelijk laten moestuinen op Terschelling?!)
Ook een circulaire economie kan doortollen op een te hoog ‘entropisch’ niveau. Zo kom ik op de noodzaak tot drastische materiele krimp. Waarmee ik nog vrij alleen sta in ons land. Maar gelukkig niet bij de internationale Degrowth-conferenties waarvan er al vier gehouden zijn.

7. Verheugend is dat de kritiek op de moderne economie of/en het kapitalisme toeneemt, vooral dankzij de huidige financiële crisis. En dat in de overal optredende scheuren in het kapitalistische beton even overal groene plantjes opgroeien: de zgn. alternatieven. Echter zullen we daarbij de context – de geldgroei-greep – moeten aanpakken, anders komen die plantjes niet tot echte bloei, zullen ze niet gauw samen een nieuwe, meer intelligente maatschappij gaan vormen.

8. Die betere maatschappij zullen we moeten voorschetsen voor het publiek. Door bijvoorbeeld een aantal van die plantjes bij elkaar te zetten, aan elkaar te verbinden, op te tillen naar een hoger, geïntegreerd plan. De fransman Claude Gruson – of het was André Gorz - zei zo iets als: De mensen komen niet in beweging omdat het anders mòet, maar pas wanneer ze zien dat het anders kàn.[2] (Daarom was het best nuttig, die landelijke bijeenkomsten over alternatieven, georganiseerd een aantal keren door Voor de verandering, een der ‘moeders’ van het Platform DSE.)

9. Het gaat m.i. dan om een economie, niet meer van aanbieden, ja opdringen, maar gericht op de vraag, een verantwoorde, dwz. een ecologisch beperkte vraag. Met het geld getemd (from master to servant[3]) en de werkgelegenheid (loonbronnen) gediversifieerd, kan dat een flexibele economie zijn: minder verkocht, dan ook minder geld naar de investeerders (die vaster aan het bedrijf gemaakt zijn); en het bedrijf kan op een lager pitje doorgaan, met minder werkers; het gaat dus niet meteen failliet zoals nu het geval zou zijn. (Verder worde verwezen naar diverse artikelen en ook het boekje voornoemd: bijlage 4.) Bottom line: de bevrijding van de bedrijvigheid, van ondernemersland. Niets minder. (En ook prettig niet-links!)

10. We komen uit bij een steady state economy (Herman Daly) op een veel kalmer en lager niveau, met een veel kleinere ecologische voetafdruk. Alleen produceren wat nodig is, althans tijdelijk. Met best wel innovatie maar geen race-to-the-bottom meer. Met een bijdrage van iedereen. Veel import-vervangende bedrijvigheid; en ook weer ambachten. Coöperaties e.d. als bedrijfsvorm. Zwaartepunt lokaal, en de economie veel meer in handen van de mensen zelf. Zo trekken we de economie uit de gevangenis van de duistere Middeleeuwen naar het heldere heden!

11. Ik denk dat een materiele noodzaak voor verandering beter zal werken dan gepreek over dat het anders moet. Dus moeten we het wellicht – en hoe bizar! - hebben van meer werkloosheid, meer armoede, meer bekneldheid, meer failliete ZZP’ers en MKB’ers.[4] Daarbij is dan wel nodig het veralgemeniseerd besef dat de ellende ligt, doorgaans niet aan hen zelf, maar aan het systeem, aan de huidige soort economie met haar maximale produceer- en verbruiksdwang. En die rode streep die voortdurend stijgt als een omgekeerde guillotine, en waar de ondernemer boven moet zien te blijven, oftewel de onzalige groeidwang.

12. De drastische inkrimping – echt niet zo erg als het lijkt, als we bezien hoe veel er wordt geproduceerd en geïmporteerd dat we niet echt nodig hebben – vraagt om inperking van de vrijheid die met name onze bovenlagen genieten. (De elite en de bovenmodale laag daaronder.) Op de Degrowth-conferenties die ik bijwoon gaat ’t bijvoorbeeld over quotering van vlees en vliegreizen, over het rijbewijs pas met je 21ste,  met de auto 130 km maximaal ook op de Duitse autowegen, over hergebruikcampagnes, over de deel-economie, over het moeten eten volgens het seizoen, over het inperken van de vrije besteding van winsten en renten (meer collectieve besluitvorming hierover)  e.d. Hiervoor lijkt nodig (ik zeg het voorzichtig) een meer autoritaire overheid (!) die dan wel goed gestoeld dient te zijn in de samenleving, democratisch gekozen en (dus) voorbereid met een brede eco-sensibiliseringscampagne. De noodzaak tot krimp is er, wordt echter nog lang niet beseft.
“We should better calm-down  now, before circumstances will force us to do so.” (Ik meen, lijkt op een citaat van J.S. Mill uit 1848!.)

Strategie

13. We komen nu uit bij de strategie. Basisconstatering: de sense of urgency is er in ons land nog niet. Dus moeten we die brede sensibiliseringscampagne opzetten. Over de ecologische rampspoed en de absurditeit van de huidige economie. Dat probeerde ik met het pamflet over Genoeg & Genoegen (nu in ombouw).
Daarnaast moet de weg naar de Grote Krimp uitgewerkt worden; zulks met echte experts die de wetgeving e.d. kennen waar we mee te maken zullen krijgen.

14. Interessant lijkt me daarbij dat onze analyse over de geldgreep vooral ook ondernemers zal aanspreken. Dus niet ‘links’ zal over komen.
De elite en hun media – de meeste media - zijn een groot obstakel. Die bewegen zich nog merendeels in het café op de Titanic waar doorgedanst werd. Louis Paul Boon sprak van de mensen ‘een geweten schoppen’. Daarnaast ‘het volk’ waarvan velen moeite hebben het eind van de maand te halen; dezen hebben dus  wat anders aan hun hoofd dan de majeure rampspoed buiten hen.
Die rampspoed is trouwens slecht zichtbaar in ons nog welvarende land vol vrolijke horeca en winkelstraten met giechelende meiden.
Tussen elite en volk dan nog de middengroep die bekneld raakt maar denkt dat het aan hen ligt of dat bijvoorbeeld de bezuinigingen nu eenmaal onvermijdelijk zijn.

15. Tot nu toe werd de ongelijkheid afgekocht & opgevangen met meer groei. Versobering zou daarom wel eens een grote wissel kunnen gaan trekken op onze bereidheid tot solidariteit, tot samen delen. (Soort lakmoesproef? Hoe het te zeggen?)
Om het tij te keren is het namelijk nodig dat we allemaal in hetzelfde bootje zitten en dezelfde kant oproeien. Echter gedragen we ons onderling niet zo goed. Dit door de over-individualisering en de geldgroeidwang die een ellebogencultuur voortbrengt. We zullen weer wat meer gemeenschapsmensen moeten worden. (Tenminste als we een groen kolonelsregiem willen vermijden.[5]) Hopelijk dat dit zal verbeteren door het samenwerken in de buurtmoestuinen, windmolen coöperaties, kringloopwinkels, deel-netwerken, repair-cafés, broodfondsen, buurtkrediet coöperaties, wijkbedrijven en groene bedrijfsverzamelgebouwen. (Denk aan onze voorouders die samenwerkten, wel mòesten samenwerken in hun strijd tegen de zee.)

16. Naomi Klein zegt nu dat er bundeling nodig is. Beetje netwerken en naar de glasbak of een groenere bank gaan is niet genoeg. (Waar heb ik dat toch zo vaak meer gehoord?!) Anders hadden de arbeiders in de 19e eeuw ook nooit wat bereikt. Dus is er bundeling nodig van wie er met economie en geld bezig zijn, en dat weer met alles wat een meer sociale maatschappij nastreeft. Ik denk dat dat even geen politieke structuur moet zijn, maar extraparlementair. Een brede burgerbeweging. Wellicht dat daarbij BN’ers kunnen helpen[6], al moeten we daar voorzichtig mee zijn. NB. Ik denk dat het sociale het gros van de mensen meer zal aanspreken dan het economische.

17. Vraag is dus: wie wil meedenken over het opzetten van zo’n omvormingsbeweging?
Wh at aarde.org    Onderwerp: Zullen we?
Omdat we kalmering voorstaan, komen we in eerste instantie uit bij milieumensen en aanverwanten, denk ik.
Verder behoef ik suggesties over het verbreiden van het idee over de flexibilisering van de economie. Het lijkt me zo’n voor de hand liggende oplossingsrichting….  Waar in te steken, voor te leggen? Niet bij bekende economen en politici – dat heeft geen zin, lijkt me. Beter bij mensen en groepen er omheen die nog out-of-the-box kunnen denken.

18. Om met de Aarde-godin Gaia af te sluiten (Zij waakt over een aantal planeten in ons afgelegen deel van het sterrenstelsel waar zich leven heeft ontwikkeld, stuk of 80 nu)[7]:
“In het Aardse kweekbakje vormen jullie mensen met jullie hersens en bewustzijn momenteel de voorhoede van de spannende ontwikkelingscampagne die het Leven op jullie planeet probeert te voeren. Wees daar tròts op! Jullie kunnen het verruïneren, ernstig terugzetten. Of er wat van máken!“                                                     



Willem Hoogendijk
Januari 2015

PS We kunnen ook trots zijn op ons streven, over eeuwen en met vallen en opstaan, naar vrijheid, gelijkheid en broederschap. En ook op onze verbazende culturele en technische prestaties.


[1] Je ziet vaak in stad of dorp een huis dat vroeger een melkhandel, smid, bakkerij of een kruidenier was. “Ach, ja, nog uit de jaren ’50 en ’60… Dat kleinschalige was niet meer efficiënt. ” Van vroeger tijd, ja? Dat proces gaat nog heden door, en best hevig! Constant nog wordt het bereikte optimale kapot gemaakt door de druk richting het maximale.
[2] Toch zien we ook dat uit erg slechte toestanden de alternatieven komen, uit noodzaak, dus omdat het moet. Zie in Cuba, Portugal, Griekenland en Spanje met Podemos.
[3] Zo heette een artikel van Hans Binswanger en mij samen dat niet gepubliceerd werd.
[4] Vandaar die toegenomen beweging van onderop in landen als Griekenland, Spanje en Portugal. Ik schreef eens een kort artikel: De crisis een zegen!
[5] Eerlijk gezegd neig ik daar soms toe als ik zie hoezeer we overal de biosfeer verpesten.
[6] Youp van ’t Hek bijv. met de varkens in biostallen. Freek de Jonge een keer tegen Argentijnse generaals.
[7] Haar hele boodschap heb ik overgebracht op een recente bijeenkomst over regionale economie in het Utrechtse Provinciehuis. Bij mij op te vragen. Of hieronder.

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Aanloop tot Willem’s economie[1]

Voor mijn economie gaan we naar een stam in het Amazonegebied of in Nieuw-Guinea. Beetje vergelijkbaar met onze voorouders in hun lang-huizen in Limburg. Dus niet zo ver terug op de menselijke tijdschaal.

Ze hebben huizen, kano’s en pijl-en-bogen. En ze doen wat aan tuinbouw en houden wat klein-vee. Kano kapot? Herstellen. Erg kapot? Vervangen! Een zoon wordt 14 jaar? Wordt een nieuwe kano voor gemaakt, zodat hij zelfstandig kan gaan vissen. Ik bedoel: er is geen kano-bedrijf dat de hele tijd kano’s maakt (ten koste van bomen) en die in de markt drukt, want moet verkopen.
Die zoon (NB. Misschien dat daar ook vrouwen vissen!) bemoeit zich even met de bouw. Want hij vond, de boot van zijn vader, waarop hij altijd meegevist heeft, kon iets slanker en het voorbankje kon wat meer naar achteren. Kortom: innovatie – dat ook nog!
Een storm verwijderde het dak van een long-house. Samen gingen de stamleden of dorpsgenoten aan de slag met het dakherstel. Want die mensen waren nog redelijk alles-kunners. Ze maakten ook hun eigen kleren en meubels.
Zeker, er was enige arbeidsdeling. Vrouwen gewoonlijk in de moestuin en de keuken, maar de mannen hielpen daar ook mee.
Het jagen deden vooral de mannen. Vooraf werden de bosgeesten geraadpleegd over het aantal apen dat ze mochten schieten. Een paar mannen waren de beste schutters, maar die kregen niet extra te eten. Men at naar behoefte, en uiteraard aten de stamleden die veel fysieke inspanningen verrichten wat meer.
Een stamlid had eens een boog vervaardigd van een tak van een boom die zij nog nooit daarvoor hadden gebruikt. En zie, die voldeed prima. Alweer innovatie!
Er waren knappe bogen- en pijlenmakers. Specialisten. Maar er was geen bedrijf van bogen en pijlen dat enzovoorts. Wel brachten ze hun handigheid en kunde over aan de jongeren. (Vooral het omgaan met het gif vereiste behoedzaamheid.)
En er ontstaat enige ruilhandel: de riviermensen hebben vis, de meer inlandige stammen bosplanten en -dieren.

Een ecologische voetafdruk met Juffermans-keur….

NB. Ik haal – met een tikje ironie - innovatie erbij, want dat is bij ons een soort toverwoord geworden. Waarom? Omdat in de moderne, geld-gedreven ratrace bedrijven alleen daarmee kunnen overleven. (Zolang het duurt…)  Er rukt in alle branches een rode streep omhoog als een soort guillotine waar de ondernemer boven moet zien te blijven. Concurrentie (samen op rennen) die contra-currentie is geworden: tégen elkaar rennen. (“Houd je scherp” zeggen de naïeven. Maar de weggedrukten – talloze capabelen met veel kunde en ervaring ! – zeggen dat niet of niet meer…)

Dan komt de cash-economie en gaat het geld regeren. En verandert de mens (Binswanger). We raken geïndividualiseerd, ja over-individualiseerd en dan denkt iedereen: dat kapitalistische systeem past het beste bij onze aard. Weg gemeenschapsgevoel, weg de normale zorg voor het algemeen belang.[2]
En in de economie wordt elke bereikte optimale toestand opgeblazen door de maar doorgaande groei-druk naar het maximale. Een zelfmoordige weg….

Op Springtij werd mij eens gevraagd naar mijn idee van de nieuwe maatschappij. Antwoord: de Ot-en-Sien samenleving.
Afkeurende reacties van de groene adviseurs, Schuttelaar en dergelijken. ‘Entropie-beten’.

Afijn, ik schrijf hier al 40 jaar over. En soms dringt er wat door naar de bovenlaag in de maatschappij. (Zie bijv. interview-met-foto Volkskrant  26 okt. 1991.) Maar dat geluid verflauwt meteen. Men kan er daar niks mee. De economie-gevangenen – dus alles en iedereen – kijken even door hun tralies naar buiten, naar het uitzicht. Mooi, maar utopisch…

Echter, dat interview en andere pers- en media-aandacht was wel lang voor de financiële crisis. Wind in mijn zeilen? Schellen die bij meer mensen van de ogen gaan verdwijnen?











[1] Zie in Om het naakte bestaan, bijlage 4: Hoe dan wel.
[2] Er is een vast liberaal verhaal over het ontstaan vh kapitalisme cq. de ongelijkheid, nl. dat één lid vd stam extra z’n best doet en zo meer vergaart dan de rest. Onzin! Hoofdbelang voor een ieder is lid vd gemeenschap te blijven. De ‘ik’ is veel minder dan het ‘wij’. Als er ongelijkheid ontstaat, is de gemeenschap al uiteen gevallen.

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------

BOODSCHAP VAN GAIA

Bijeenkomst De Grote Transitie Utrecht, Provinciehuis 19 november 2014*

Dames en heren, beste vrienden,

Begin september was er de alweer 4e internationale Degrowth Conference, deze keer in de universiteit van Leipzig. Het is verbazend zoveel onderzoek er over de hele wereld verricht wordt naar degrowth, economische kalmering en krimp, en naar sociale omvorming. De conferentie wordt om de twee jaar gehouden. Er is een open call uitgegaan voor welke universiteit de conferentie in 2016 wil organiseren. In ons land zou mooi zijn, temeer omdat hier krimp nog taboe lijkt te zijn. Groene groei is OK, maar krimp…..

Ik had voor deze dag een column gemaakt, zoals het programma vermeldt. Maar vannacht kreeg ik een missive voor jullie door van Gaia, de godin van onze planeet. Daaraan moet ik uiteraard voorrang geven. Ik ben dus vroeg opgestaan om Haar boodschap te ontcijferen. Ik ben wel eens eerder Haar boodschappenjongen geweest. Daar gaan we dan.

Mijn beste Willem, geachte aanwezigen,

Laatste keer vertelde ik over de kweekbakjes met leven in ontwikkeling. Daarover waak ik in deze uithoek van jullie sterrenstelsel. Jullie op Aarde zijn er één van. Toen ik je erover vertelde waren er 79 kweekbakjes (jullie de enigen in het heelal? Laat me niet lachen!). Maar nu 78 want één had het weer eens bedorven,  dwz. had zich weer vele duizenden jaren teruggezet.
   Interessante kweken op planeten rond een ster. Op dezelfde basis van water en aminozuren uit de kosmos. En vaak ook dezelfde  gang van chemosynthese naar fotosynthese. De vrije zuurstof die de ozonlaag ging vormen, jullie parasol tegen teveel UV-straling. Het leven in de zee kon toen ook het land op. Vermindering ook van radioactieve straling. Koolstof de bodem in, meer vrije zuurstof en dergelijke bovengronds. Dus ook meer ontwikkelde levensvormen. Het interessante is: het leven schept zijn eigen ontwikkelingsvoorwaarden, maakt zijn eigen rode loper.
(Willem, jij hebt er vroeg en regelmatig over geschreven voor wat jullie planeet betreft, maar dit even herhaald voor de aanwezigen.)
                                                
Kort gezegd: de campagne van het Leven op een daarvoor geschikte planeet tegen de entropie. (Entropie, Willem, als de mensen daarvan weten, worden ze allemaal radicaal. Zoals jij, worden ze dan Apostels van de Krimp, herauten van de Grote Kalmering.) De campagne van het leven, dus, tegen de entropie, dwz. tegen het verval, de teloorgang van energie en materiaal. [WH: de 2e wet van de thermodynamica.] Kenmerk van het levensproces is: steeds meer doen met eenzelfde hoeveelheid energie, nl. die van jullie ster, de zon. Een ordening van conservering en zelfontwikkeling. Het vangen van die energie en er zo lang mogelijk mee doen. Zoals in de voedselkringloop. De hele natuur verricht die ordening. En ook jullie mensen met jullie cultuur -  tot voor kort dan. Zolang mogelijk doen met energie en materiaal; dus met machines, wegen, gebouwen en spullen. (Voor de duidelijkheid: materiaal is opgeslagen energie.) Gat in een trui? Jullie voorouders herbruikten de wol ervan. Bouwstenen werden eindeloos herbruikt. Ze sliepen boven het vee en hadden op het Noorden geen of alleen kleine ramen. En ze hadden mooie irrigatiesystemen en kringloopboerderijen. Ouderwets? Het was allemaal nog maar kort geleden zo intelligent. En duizenden jaren lang zo.
Voor nu geldt: degelijk produceren, repareren, hergebruiken. Dus geen onzuinige auto’s meer maken of die domme doorzonwoningen (vaak nog met open trap). Niet produceren wat eigenlijk niet nodig is. Slimme structuren die weinig energie gebruiken. Minder transport, de globalisering dus wat temmen. Dit allemaal dus tegen de verstoring van de opgebouwde, conserverende ordening, een ordening waaraan ook door jullie mensen is gebouwd. Oftewel tegen entropie. Voor energie geldt: een beetje best, teveel een pest. In principe ook als dat teveel uit zon, wind, getijden of biomassa zou komen. Maar gelukkig zijn die zgn. alternatieve bronnen nog zwak, en dat is juist hun waarde! Maar dit wordt niet beseft, gezien jullie huidige energieverslaving.
Afijn, ook een circulaire economie kan dus op een te hoog entropieniveau doortollen.

Bij jullie en in enkele andere kweekbakjes gaat het niet goed. Stammen die elkaar bestrijden. Ik zie er veel wapengekletter. Samenballing van macht bij enkele regiems. Bij jullie is daarnaast merkwaardig dat jullie – toch moderne mensen - van jullie ruilmiddel het geld – een aandrijver hebben gemaakt. Geld werd een koopwaar met als prijs zichzelf. Is dat ongelijk verdeeld, dan verworden gemeenschappen tot elleboog-maatschappijen. Door private ophoping en vrije geldschepping door banken wordt dat geld meer en zo ook zijn opjagende werking. Zo komt er een ongebreideld productivisme, zeg maar produceer-geweld. En dus ook het moeten verbruiken, de absurde noodzaak tot consumeren. [WH: Zij heeft vast wat van het Platform en mij gelezen!] Dat behoeft veel energie en zo wordt het levensproces, waaraan jullie je leven te danken hebben, omgedraaid. De klok ernstig teruggezet. Jullie vooruitgang is àchteruitgang! Jullie geselen Mijn  Aarde!
Jullie vermeerdering is ook verontrustend. Kortom, jullie levensschil, jullie huis (Mijn kweekbakje) wordt ernstig overbelast, beschadigd en leeggeroofd. En opgewarmd! [WH: Hierbij plaatst Zij een uitroepteken.]
Vergis jullie niet: de greep van het grote geld gaat stevig door. De opjaging, de schaalvergroting, de versnelling. De overontwikkeling die onderontwikkeling en verarming creëert. En marginalisering veroorzaakt. De race-to-the-bottom, die maar doorgaat (ten gevolge van een gebrekkig bemeten efficiency). De verjaging en onteigening van jullie ondernemers, de verlaging van jullie werknemers, de beroving van hun bekwaamheid en middelen van bestaan, ja, van hun zinvolheid en waardigheid.

(Even terzijde, Willem. Je roept de laatste tijd dat de elite gegeseld moet worden, en het volk opgevoed. De Vlaamse schrijver Boon had het ook over de mensen een geweten schoppen. Ik begrijp jouw grimmigheid. Die komt voort uit verontrusting, die ik met je deel  . Maar wordt zulke harde taal wel begrepen zolang men nog te weinig besef ervan heeft dat jullie je huis aan het verruïneren zijn en in wat voor economische wurggreep de bedrijvigheid en het leven van de mensen is gekomen? Dat wordt immers nog te weinig algemeen gevoeld,  zoals bij de kikkers in een langzaam heter wordende pan?)

Beste aanwezigen, Willem weet, ik kom altijd met dit ecologische en economische basisverhaal. Nu ook weer voor jullie bijeenkomst vandaag. Want het is prijzenswaardig waar jullie mee bezig zijn. De aanlopen tot een nieuwe economie, regionaal en meer van de mensen zelf. Wat ik alleen wil meegeven is dat, naast de alternatieven, jullie àf moeten van de geldgedreven groeidwang die nog overheerst. Het productivisme in de rijke landen moet via drastische materiele krimp vervangen worden door een gestabiliseerde en meer sobere maar levendige economie. [WH: Kijk aan, Haar analyse gaat verder dan die van mensen als Piketty en legio andere economen die toch door willen blijven groeien.] Een economie die met veel minder energie toe kan. En waaraan iedereen deel neemt! Maak toch van jullie hele land één grote sociale werkplaats! Oh, wat zou dat een stap voorwaarts zijn!
En verder het geld uit kolen, olie en gas, dus uit oude fotosynthese alleen gebruiken voor de ontwikkeling van nieuwe fotosynthese, dus voor een massale hergroening van de Aarde. Verantwoorde landbouw, overal buurtmoestuinen en lokale krediet-coöperaties. Dorpen en stadswijken die hun eigen bedrijvigheid ontwikkelen, import-vervangend werk, herstel van ambachten, veel cultuur en eco-verantwoorde innovaties ook.  Ach lieve mensen, wat jullie bijvoorbeeld nog kunnen leren van de natuur!

Dus: bij alles wat jullie zo lovenswaardig doen, een raam openzetten naar ‘verder’. Naar ‘Dit is slechts het begin’. Naar wat laatst een duurzaamheidsvoorman van jullie zei: Een nieuwe beschaving. [WH: Zij bedoelt Herman Wijffels.]
 
Tot slot. In het Aardse kweekbakje vormen jullie mensen met jullie hersens en bewustzijn momenteel de voorhoede van de spannende ontwikkelingscampagne die het Leven op jullie planeet probeert te voeren. Wees daar tròts op! Jullie kunnen het verruïneren, ernstig terugzetten. Of er wat van máken! Zoals vandaag bescheiden maar hoopvol gebeurt! Ik wens jullie een vruchtbare bijeenkomst, Mij waardig!                                                       

[Was getekend: Gaia.]

Ontcijferaar: Willem Hoogendijk           whoogendyk at gmail.com

* De bijeenkomst in het provinciehuis beoogde de start van een regionale economie in het Utrechtse. De inleiding werd verzorgd door duurzaamheidsvoorman Klaas van Egmond, verbonden aan de universiteit van Utrecht. Deelthemas waren energie, voedsel, smart cities en geld. De bijeenkomst was een initiatief van (‘mijn’) Stichting Aarde, Milieucentrum Utrecht en het Platform Duurzame en Solidaire Economie. Site: Utrecht.degrotetransitie.nl .

HANDELEN
In de lijn van deze hemelse missive is het pamflet Genoeg & Genoegen (via genoeg naar genoegen). Dat beoogt de sensibilisering van de mensen voor ‘er moet meer veranderen dan windmolens neerzetten en cradle2cradle’. Op te vragen en, bij instemming, verder te verspreiden.
   Voorts is er een kort stukje beschikbaar over de opzet van een eigen buurt-economie met werk voor iedereen. Een economie van onder op. Dit ook om de geesten los te maken.
   Tenslotte zou er een team van ‘deskundigen’ moeten komen om een krimpscenario uit te werken. Met kennis van wetgeving (bestemmingsplannen, onteigening, arbeidsrecht e.d.) en van de verdere mogelijkheden tot ombuiging en regulering. Wat is mogelijk op welk niveau (lokaal, provinciaal, nationaal) en in welke sector. Compleet met tijdsfasering.

Ik heb altijd gevonden: een beetje netwerken is niet genoeg. Nu zegt ook Naomi Klein: “Er is gebundeld, massaal verzet nodig.” De arbeidersbeweging van de 19e eeuw zou ook nooit van de grond zijn gekomen met wat gefragmentariseerde groepering.


Stichting De Appelboom, NL58 INGB 0000 0744 42   o.v.v. Gift

 ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------